Vast, variabel, of dynamisch energiecontract in 2023? Wat is de beste keuze?

Nu kiezen voor een vast energiecontract of juist niet?

In 2022 was het een chaos in de energiewereld. Energieprijzen waren historisch hoog, een prijsplafond werd ingevoerd, vaste contracten werden niet of nauwelijks meer aangeboden. Die crisis is het gelukkig allang niet meer: de tarieven zijn weer fors gedaald en veel vaste contracten worden nu aangeboden rond het prijsplafond. In Nederland houden we van weten waar je aan toe bent,  waardoor je vaak hoort dat een dynamisch contract riskant is – want stel dat de prijzen weer omhoog schieten? Aan de andere kant zijn in Noorwegen en Zweden dynamische energiecontracten juist de norm, en wordt er gewaarschuwd voor de risico’s van vaste contracten, door de risicopremie en boete die je betaalt om eerder op te zeggen. We leggen de exacte verschillen naast elkaar.

Verschil tussen vast, variabel, en dynamisch energiecontract

In 't kort: met een vast energiecontract zet je jouw energietarieven vast voor 1, 2, of 3 jaar - en heb je geen voordeel van prijsdalingen, maar ook geen kans op prijsstijgingen. Met een variabel energiecontract worden jouw energietarieven meestal twee keer per jaar gewijzigd - en heb je voordeel van prijsdalingen op termijn, maar ook het risico van prijsstijgingen. Met een dynamisch energiecontract betaal je het energietarief waar het voor ingekocht wordt op de beurs, die voor stroom elk uur en voor gas elke dag verschilt - en heb je het voordeel van de beursprijs met dagelijkse prijsdalingen, maar ook het risico van prijsstijgingen. We duiken iets dieper in de drie verschillende contracten.

Vast energiecontract

Een vast energiecontract betekent dat je energietarieven worden vastgezet voor de gehele looptijd van je contract. Of de energieprijzen nu omhoog of omlaag gaan, jij betaalt altijd hetzelfde tarief per verbruikte kWh stroom of m³ gas. In de meeste gevallen kun je kiezen voor enkeltarief of dubbeltarief – dus één vast tarief voor al je verbruik, of twee, op basis van piek- en daluren. Met een dubbeltarief betaal je doordeweeks tussen 07.00 en 23.00 uur het piektarief, en tijdens de uren in de nacht, in het weekend, en op feestdagen, een iets lager daltarief. Dat komt omdat er tijdens die uren minder vraag is naar stroom – waardoor de prijs wat lager is. Maar, dit principe stamt af uit een tijdperk waarin het aanbod van stroom nog voorspelbaar was (uit gas- en kolencentrales), en houdt dus geen rekening met het groeiende aanbod van zonne- en windenergie – wat de stroomprijs in werkelijkheid ook doet zakken. Volgens de Consumentenbond wordt het verschil tussen piek- en daltarieven en het enkeltarief de laatste jaren kleiner – het gaat dus richting één en dezelfde prijs voor al je verbruik. Na afloop van het contract, verandert het automatisch in een variabel contract.

Voordelen vaste energietarieven

• Zekerheid van de hoogte van je energierekening voor 1, 2, of 3 jaar

• Voor die periode verzekerd tegen eventuele prijsstijgingen (door bijv. oorlog)

• Met dubbeltarief kun je iets besparen door daluren te benutten (door bijv. je elektrische auto ‘s nachts te laden)

Nadelen vaste energietarieven

• Geen vrijheid om over te stappen bij prijsdalingen (door bijv. de groei van wind- en zonne-energie)

• Opzegvergoeding: wil je toch eerder opzeggen? Dan betaal je een opzegboete ter hoogte van het verlies dat de leverancier maakt doordat je het contract niet uitzit.

• Je betaalt een risicopremie (de risico- en winstmarge van de energieleverancier)

• Geen prijsprikkel om hernieuwbare energie te verbruiken

• Weinig invloed op je energierekening

Variabel energiecontract

Een variabel energiecontract betekent dat je energietarief per maand, kwartaal, of per zes maanden gewijzigd wordt. Doorgaans gebeurt dit twee keer per jaar, op 1 januari en op 1 juli. Het contract loopt voor onbepaalde tijd, en je kan dagelijks kosteloos opzeggen met een opzegtermijn van 30 dagen. De prijs die je betaalt ligt meer in lijn met de werkelijke beursprijs voor energie (dalen de energieprijzen gestaag, dan daalt jouw energierekening gestaag). Maar: net als bij een vast energiecontract, rekent de energieleverancier wel een winst- en risicomarge.

Voordelen variabele energietarieven

• Flexibiliteit om op korte termijn kosteloos over te stappen 

• Je profiteert van prijsdalingen op termijn

• Geen einddatum

Nadelen variabele energietarieven

• Je betaalt een risicopremie (de risico- en winstmarge van de energieleverancier)

• Geen prijsprikkel om hernieuwbare energie te verbruiken

• Weinig invloed op je energierekening

Dynamisch energiecontract

Een dynamisch energiecontract betekent dat je energietarief elk uur wisselt. Je betaalt de werkelijke beursprijs voor energie die voor stroom elk uur en voor gas elke dag anders is. Deze prijs volgt de energiebeurs en wordt zonder risico en winstmarges doorberekend aan de klant. Naast dat de prijzen ‘s nachts (zoals bij dubbeltarief) lager zijn door minder vraag – beweegt de stroomprijs ook dagelijks mee op basis van het aanbod van energie uit hernieuwbare bronnen. Dat betekent dat de prijs in de middag als de zon schijnt vaak lager is (en in uitzonderlijke gevallen zelfs negatief is), maar in periodes van weinig zon en wind weer iets hoger kan zijn. Met een dynamisch energiecontract reken je dus per uur af, waardoor je energierekening elke maand een beetje verschilt. Aan het einde van de maand betaal je exact voor wat je hebt verbruikt.

Voordelen dynamische energietarieven

• Je betaalt altijd de beursprijs, zonder risico- en winstmarge

• Je beweegt mee met de markt (daalt de prijs door de groei van zonne- en windenergie, dan daalt de prijs die jij betaalt)

• Prijsprikkel om hernieuwbare energie te verbruiken

• Als de stroomprijs negatief is, krijg je geld toe om stroom te verbruiken

• Veel invloed op je energierekening

Nadelen dynamische energietarieven

• Geen zekerheid van de hoogte van je energierekening

• Niet verzekerd tegen prijsstijgingen (door bijv. oorlog)

• De energierekening is lager tijdens warmere maanden, maar hoger tijdens koudere maanden

• De grootste besparingen zijn weggelegd voor huishoudens met een hoog energieverbruik (bijv. met een elektrische auto, warmtepomp, of elektrische boiler).

• Als de stroomprijs negatief is, betaal je om zonne-energie terug te leveren (als je de omvormer niet uitzet)

Wat is voordeliger: vast, variabel, of dynamisch? 

Als we de voor- en nadelen van een vast, variabel, en een dynamisch energiecontract op een rijtje zetten komen we tot de volgende conclusies:

• Met een krap budget is onzekerheid over je energierekening niet prettig, dat is volkomen begrijpelijk. Het kan dan geruststellen om voor een vast contract te kiezen - zodat je in elk geval in de komende 1, 2, of 3 jaar, zeker geen al te hoge energierekening krijgt. 🤔

• Aan de andere kant, weet je met een dynamisch contract zeker dat je nooit meer betaalt dan de werkelijke prijs op de beurs (waar alle energieleveranciers de energie inkopen). Met zowel een vast en variabel contract betaal je een risicopremie - om aan de ene kant jou te verzekeren van die vaste prijs, maar aan de andere kant de energieleverancier te verzekeren dat ze niet omvalt als de prijzen daadwerkelijk stijgen. Wat overigens ook begrijpelijk is. 🤔

• Ben jij niet zo bang dat de energieprijzen weer de lucht in zullen schieten en wil je nog nergens aan vastzitten? Dan heeft een variabel contract weinig extra voordelen ten opzichte van een dynamisch contract, maar meer nadelen en met name een grotere kans op een hogere gemiddelde prijs door de ingebakken risicopremie. 🤔

Kijk je naar de data, dan is het volgende duidelijk:

• De spotprijzen voor stroom waren van 2010 tot 2021 relatief stabiel. ➡️

• Het aandeel hernieuwbare energie in de totale energiemix groeit hard. ⬆️

• Lector energietransitie Martien Visser liet in deze Tweet het verband zien tussen de groei van energie uit wind & zon en een lagere stroomprijs. ⬇️

• De stroomprijs is sterk afhankelijk van de gasprijs - en politieke instabiliteit zoals tijdens de energiecrisis, zorgt voor instabiele energieprijzen. Zal de situatie stabiliseren? 🤞

Zo kun je zelf ook een inschatting maken van de risico’s – zullen de energieprijzen eerder stijgen of dalen? 🎢 

Als we het toch hebben over risico's: het klimaat 🌎

Het Nederlandse energiemodel is aan vernieuwing toe. In Noorwegen en Zweden zijn dynamische energiecontracten de norm. De meeste huishoudens zijn al volledig van het gas af en gewend aan het verbruik (automatisch) af te stemmen op het aanbod van energie uit hernieuwbare bronnen. Door een elektrische boiler, vaatwasser, warmtepomp, of elektrische auto automatisch mee te laten bewegen met de stroomprijs (en daarmee het aanbod van hernieuwbare energie) is veel winst te behalen. Door die prijsprikkel kunnen we de energietransitie versnellen – door samen groene energie beter benutten en grijze energie beter vermijden. Dat moet toch beloond worden! Dat precies die beloning ontbreekt bij een traditioneel energiecontract, is een teken van een verouderd model.

Wil jij ook stroom voor de beursprijs en bijdragen aan de energietransitie? Probeer Tibber eens uit. Opzeggen kan natuurlijk op ieder moment, helemaal gratis. 🤝