Hoe komt de stroomprijs tot stand?
Stroom, dat is er gewoon. Zo keken de meeste Nederlanders naar stroom vóór de energiecrisis. Stroom bleek toch niet zo gewoon, want door een aaneenschakeling van gebeurtenissen (oorlog, uitval van kerncentrales, droogte) werd energie ineens onbetaalbaar voor velen. De reden? Het aanbod zakte, maar de vraag bleef gelijk. Wie opgelet heeft bij economie weet het gevolg: een hoge prijs. Dit artikel laat zien wat de stroomprijs beïnvloedt (en hoe jij ‘m kunt verlagen en de energietransitie kunt versnellen).
De stroomprijs wordt dagelijks bepaald in een complex spel van vraag en aanbod
De simpele versie gaat zo: het elektriciteitsnet is verbonden door heel Europa. Dat is handig, want veel landen kunnen zelf niet genoeg energie opwekken om aan de vraag te voldoen tijdens de piekuren (meer vraag dan aanbod) – dan kopen ze de rest in bij buurlanden. Andersom vice versa: op een zonnige dag in Nederland wordt het overschot aan zonne-energie (meer aanbod dan vraag) verkocht aan buurlanden. Wel zo efficiënt.
Vraag en aanbod, dus
Yes. De stroomprijs is altijd gebaseerd op een combinatie van factoren in vraag en aanbod. De belangrijkste factoren in het aanbod zijn: zonne-energie, windenergie, waterkracht, fossiele brandstoffen, maar ook bijvoorbeeld onderhoud. Als de helft van de kerncentrales in Frankrijk onverwacht onderhoud nodig heeft, heeft dat effect op de stroomprijs in heel Europa.
De belangrijkste factoren in de vraag zijn grootverbruikers en temperatuur. Als de industrie stil ligt (door bijvoorbeeld een lockdown), valt in Nederland 40% van de stroomvraag weg, waardoor de stroomprijs aanzienlijk zakt. Temperatuur heeft meer effect op huishoudens. In de winter zijn de dagen korter en kouder, waardoor de stroomvraag gemiddeld hoger is – en de stroomprijs stijgt. Dit in combinatie met minder aanbod van zonne-energie kan de prijs verder doen stijgen (want, zoals je weet: prijs is het gevolg van een combinatie van vraag en aanbod).
Hoge energieprijzen, hoge stroomprijzen
De energieprijzen hangen nauw met elkaar samen. Stijgt de gasprijs, dan stijgt de stroomprijs mee. Dat komt doordat we maar één elektriciteitsnet hebben, waarop alle groene en grijze energie samenkomt. Als de vraag groter is dan het aanbod van groene stroom (uit hernieuwbare bronnen), dan wordt het tekort opgevuld door grijze stroom (uit een gas- of kolencentrale). Hoe meer vuile centrales hiervoor nodig zijn, hoe hoger de stroomprijs – de laatste centrale bepaalt namelijk de prijs (lees: merit order effect). Maar dit werkt ook de andere kant op: als er zo’n groot aanbod van hernieuwbare energie is, dan kan de stroomprijs negatief zijn, zodat je gestimuleerd wordt om die hernieuwbare energie te gebruiken. Hoe groter het verschil in vraag en aanbod, hoe extremer de prijsschommeling.
Het probleem zit ‘m dus in het verschil tussen vraag en aanbod
Het aanbod van energie uit hernieuwbare bronnen groeit hard in Europa. Op sommige dagen wekken zonnepanelen in Nederland zoveel energie op dat we er als land 2 dagen mee vooruit zouden kunnen. Maar: dat wordt vooral opgewekt in een paar uurtjes. En helaas, meestal niet tijdens de momenten van veel vraag naar stroom – de piekuren zijn meestal in de ochtend rond 08:00 uur en in het begin van de avond rond 19:00 uur. Dat is omdat de meeste huishoudens eenzelfde ritme hebben van energiegebruik. Een deel ontkom je niet aan: je moet immers op bepaalde momenten eten, douchen of het licht aanzetten. Maar een ander deel van je verbruik kun je wel sturen: een wasje draaien, de vaatwasser aanzetten of je elektrische auto opladen. En als we dat met z’n allen doen, kunnen we de vraag beter afstemmen op het aanbod en zo hernieuwbare energie beter benutten – en onafhankelijker worden van fossiele brandstoffen.
Jij, jij, en jij – zijn samen verantwoordelijk voor 60% van de stroomvraag in Nederland
Dat is top. Want dat betekent dat huishoudens veel impact hebben op de totale vraag naar stroom (en dus de prijs). Door een zo groot mogelijk deel van het energieverbruik uit te stellen naar momenten van minder vraag – worden we minder afhankelijk van kolen- en gascentrales en betaal je een lagere prijs (als genoeg mensen dit doen, zakt de stroomprijs zelfs). En dat hoeft niet ingewikkeld te zijn. Een elektrische verwarming of warmtepomp kun je automatisch aanzetten als de vraag naar stroom (en de prijs) laag is. Een elektrische auto kun je automatisch laden als de vraag naar stroom (en de prijs) laag is – met één druk op de knop in de Tibber-app. Dat ziet er zo uit.
Dit is een voorbeeld van de piekuren vermijden en de goedkope uren benutten met slim laden. Het is niet ongebruikelijk dat de stroomprijs soms x3 hoger is in de namiddag dan midden in de nacht (op de piek van de energiecrisis was dit verschil soms wel 25x 👀). Bij Tibber doen we dit voor honderdduizenden klanten op de schaal van één gemiddelde gascentrale in Nederland. Hoe meer klanten we kunnen bedienen, hoe meer vraag (verbruik) we slim kunnen sturen om piekuren te vermijden (en groene stroom te benutten).
Beïnvloed de vraag, beïnvloed de prijs, beïnvloed het klimaat ⚡️
Ondanks dat de energieprijzen weer wat zijn gezakt, blijft bewust omgaan met energie van cruciaal belang. Wij, de 60% van Nederland, kunnen bewuster energie gebruiken op momenten dat er veel beschikbaar is uit hernieuwbare bronnen en de prijs laag is, en minder gebruiken op momenten dat er weinig aanbod en de prijs hoog is. Sterker nog: als we op korte termijn onafhankelijk van fossiel willen worden, zullen we wel moeten.
Slim inspelen op de stroomprijs (en daarmee positief bijdragen aan het klimaat)? Probeer Tibber uit. Overstappen is zo geregeld, opzeggen kan altijd gratis.
